سرطان بتن، که به آن اسپالینگ بتن یا تخریب بتن نیز گفته می‌شود، یک مشکل جدی در سازه‌های بتنی است که می‌تواند به مرور زمان باعث کاهش مقاومت و ایمنی سازه شود. این پدیده معمولاً به دلیل خوردگی میلگردهای فولادی درون بتن ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به ترک‌خوردگی، پوسته‌پوسته شدن و در نهایت تخریب کامل بتن شود. در این مقاله، به بررسی جامع سرطان بتن، علائم آن، علل ایجاد و روش‌های درمان و پیشگیری از آن می‌پردازیم.
سرطان بتن اصطلاحی است که برای توصیف فرآیند تخریب تدریجی سازه‌های بتنی به دلیل خوردگی میلگردهای فولادی به کار می‌رود. این پدیده عمدتاً به دلیل نفوذ عوامل مهاجم مانند دی‌اکسید کربن (کربناسیون) و یون‌های کلرید از محیط اطراف به داخل بتن رخ می‌دهد. در شرایط عادی، بتن به دلیل خاصیت قلیایی بالا از میلگردها در برابر خوردگی محافظت می‌کند، اما با گذشت زمان و به دلیل نفوذ مواد شیمیایی خورنده، این محیط قلیایی ضعیف شده و شرایط برای اکسیداسیون و زنگ‌زدگی میلگردها فراهم می‌شود.
فرآیند خوردگی میلگردها منجر به تولید اکسیدهای آهن حجیم‌تر از فولاد اولیه می‌شود که باعث اعمال تنش داخلی به بتن پیرامونی خواهد شد. این تنش‌های فزاینده موجب ایجاد ترک‌های ریز در ابتدا و سپس گسترش ترک‌ها به سطح بتن می‌شود. با افزایش میزان خوردگی، بتن دچار جداشدگی (Spalling) و پوسته‌پوسته شدن شده و در نهایت باعث کاهش یکپارچگی سازه و کاهش مقاومت آن در برابر بارهای اعمالی می‌شود. این فرآیند در محیط‌های مرطوب، دریایی و مناطق صنعتی که میزان آلاینده‌های اسیدی و نمکی در هوا و آب زیاد است، شدت بیشتری پیدا می‌کند.
پیامدهای سرطان بتن شامل کاهش عمر مفید سازه، افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری و کاهش ایمنی کلی سازه است. برای کنترل این پدیده، استفاده از بتن با کیفیت بالا، اعمال پوشش‌های محافظ بر روی بتن و میلگرد، استفاده از میلگردهای ضدزنگ یا کامپوزیتی، و همچنین اجرای روش‌های الکتروشیمیایی مانند حفاظت کاتدی از جمله راهکارهای مؤثر در کاهش نرخ خوردگی و افزایش دوام سازه‌های بتنی محسوب می‌شوند.
تشخیص به‌موقع سرطان بتن می‌تواند از بروز خسارات ساختاری و هزینه‌های سنگین تعمیر و نگهداری جلوگیری کند. این مشکل در مراحل اولیه قابل کنترل است، اما در صورت پیشرفت، ممکن است منجر به کاهش مقاومت و ایمنی سازه شود. برخی از مهم‌ترین علائم سرطان بتن عبارتند از:
سرطان بتن معمولاً به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که باعث کاهش عمر مفید و مقاومت سازه‌های بتنی می‌گردد. این پدیده عمدتاً به دلیل خوردگی میلگردهای داخلی رخ می‌دهد، اما عوامل متعددی می‌توانند روند آن را تسریع کنند. مهم‌ترین دلایل ایجاد سرطان بتن عبارتند از:
درمان سرطان بتن به میزان آسیب، نوع سازه و شرایط محیطی آن بستگی دارد. اگر این مشکل در مراحل اولیه شناسایی شود، می‌توان با انجام اقدامات مناسب، از گسترش تخریب جلوگیری کرده و عمر مفید سازه را افزایش داد. در ادامه، مراحل اصلی ترمیم و بازسازی بتن آسیب‌دیده معرفی می‌شوند:
پیشگیری از سرطان بتن به‌طور کلی از درمان آن ارزان‌تر، کارآمدتر و مؤثرتر است. با اعمال تدابیر مناسب در مراحل طراحی، ساخت و نگهداری سازه‌های بتنی، می‌توان از بروز مشکلات جدی ناشی از خوردگی میلگردها و تخریب بتن جلوگیری کرد. برخی از روش‌های پیشگیری عبارتند از:
سرطان بتن یک مشکل جدی و پیشرونده است که می‌تواند به تدریج به تخریب سازه‌های بتنی و کاهش ایمنی آن‌ها منجر شود. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند از بروز خسارات جبران‌ناپذیر جلوگیری کند و همچنین به حفظ پایداری و عملکرد سازه کمک کند. با اعمال روش‌های پیشگیرانه مانند استفاده از بتن با کیفیت، پوشش کافی میلگردها، آب‌بندی مناسب و بازرسی‌های منظم، می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد و عمر مفید سازه‌های بتنی را افزایش داد.
در صورتی که علائم سرطان بتن مشاهده شد، مشاوره با مهندسان سازه و استفاده از خدمات تخصصی تعمیر بتن بهترین راه‌حل برای جلوگیری از گسترش تخریب و حفظ سلامت سازه است. با توجه به اهمیت این موضوع، آگاهی از علائم، علل و روش‌های درمان سرطان بتن برای همه افرادی که با سازه‌های بتنی سر و کار دارند، ضروری است.
با رعایت اصول صحیح در طراحی، ساخت و نگهداری سازه‌های بتنی، می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرده و ایمنی و پایداری سازه‌ها را تضمین نمود. این اقدامات نه‌تنها به صرفه‌جویی در هزینه‌ها کمک می‌کنند، بلکه به افزایش دوام و کارایی سازه‌ها در طول زمان می‌انجامند.
