بتن یک ماده حیاتی است و نقش عمده‌ای در کیفیت ساختمان‌ها یا سازه‌ها دارد. ممکن است کسی بگوید که ساخت بتن آسان است امّا ساخت آسان بتن، کافی نیست. مهم این است که یک مخلوط بتن به‌درستی طراحی، بسته‌بندی، مخلوط و حمل شود، همچنین مهم است که بتن به‌درستی بتن‌ریزی شود. بتن‌ریزی بتن یک امر ضروری است زیرا بتن‌ریزی صحیح تا حد زیادی موفقیت یک سازه و دوام آن را تعیین می‌کند. از این رو بتن‌ریزی بتن باید به‌صورت سیستماتیک و کارآمد انجام شود تا بهترین نتایج مورد نظر به‌دست آید.
عوامل مختلفی وجود دارد که تعیین می‌کند کدام نوع بتن‌ریزی مناسب است و در انتخاب روش بتن‌ریزی به آنها باید توجه شود مانند:
در این مقاله روش‌ها و اقدامات احتیاطی که باید در هنگام بتن‌ریزی در شرایط مختلف رعایت شود، بررسی شده است.
در این نوع بتن‌ریزی، بتن در سطح کوچکی روی زمین مانند بستر پی در زیر دیوارها یا ستون‌ها قرار می‌گیرد.
برای بتن‌ریزی، اوّل از همه، باید تمام خاک سست از بستر جدا شود.
اگر سطح بستر خشک است، باید آن را مرطوب کرد تا خاک آب بتن را جذب نکند.
اگر بستر فونداسیون بیش از حد مرطوب باشد، قبل از بتن‌ریزی، باید آب و گل به‌طور کامل حذف شود تا بستر سفت نمایان شود.
تمام انسدادها مانند هر گونه ریشه درختانی که از پی عبور می‌کنند، برخی عناصر زغالی یا قیر اندود شده را باید پاک کرد زیرا رشد بیشتر آن می‌تواند بتن را سوراخ کند و با گذشت زمان منجر به خراب شدن بتن می‌شود.
در این نوع بتن‌ریزی، بتن در سطح وسیعی بر روی زمین مانند دال جاده و دال فرودگاه یا تخته چوبی بتن‌ریزی می‌شود.
در این نوع بتن‌ریزی، قبل از بتن‌ریزی، سطح زمینی که بتن روی آن بتن‌ریزی می‌شود باید عاری از خاک سست و سایر مواد آلی مانند چمن، ریشه، برگ و غیره باشد.
زمین باید به‌طور مناسب متراکم شده و به اندازه کافی مرطوب شود تا از جذب آب بتن جلوگیری شود زیرا جذب آب بتن باعث ضعیف شدن بتن می‌شود.
شکاف اتصالات با پوسته‌های چوبی یا قیر برای جلوگیری از خراب شدن پر می‌شود.
در این بتن‌گذاری، بتن در لایه‌ها بتن‌ریزی می‌شود و از این نوع بتن‌ریزی زمانی استفاده می‌شود که بتن در ضخامت‌های زیاد مانند بتن‌ریزی انبوه یعنی ساخت سد یا تکیه‌گاه یا پایه بتنی بتن‌ریزی شود.
ضخامت لایه به موارد مختلفی مانند میزان تراکم بتن، استفاده از بتن مسلح یا بتن ساده و غیره بستگی دارد. به‌طور کلی ضخامت لایه بتن مسلح حدود 15 تا 30 سانتی‌متر است. و ضخامت لایه بتن ساده حدود 35 تا 45 سانتی‌متر است.
چندین لایه از این قبیل ممکن است به صورت متوالی قرار داده شوند تا یک بتن چندلایه را تشکیل دهند در این روش برای جلوگیری از درزهای انبساطی بتن باید با سرعت کافی بتن‌ریزی شود.
مقاله مرتبط: انواع درز های بتنی
قبل از بتن‌ریزی بتن، سطح لایه قبلی به دقت با جت آب تمیز و با برس سیمی یا جاروب زبر اسکراب (ساییده) می‌شود و با برداشتن لایه ضعیف سطحی و مواد سست، سطح زبری برای اتصال مناسب بین دو لایه ایجاد می‌شود.
قالب‌بندی قالب موقتی است که بتن در آن بتن‌ریزی می شود و شکل می‌گیرد. می‌توان گفت قالب بتنی قسمت نگهدارنده سازه است و به‌طور کلی برای تیر و ستون استفاده می‌شود.
قالب بتن باید صلب باشد تا با تحت فشار قرار دادن بتن تازه تغییر شکل ندهد و ضد آب باشد تا دوغاب به بیرون نشت نکند زیرا نسبت آب به سیمان را ناکافی و نامناسب می‌کند.
نباید نشت در هنگام تراکم یا هر لرزش ایجاد شود.
در صورت تقویت بتن، آرماتورها باید به درستی مهار و با پوشش مناسب قرار داده شود، آرماتورها باید تمیز و بدون گرد و خاک و روغن باشد.
به‌طور کلی، زمانی که بتن قرار است از ارتفاع بیشتری مانند بتن‌ریزی بتن در ستون‌ها، بتن‌ریزی شود، مشکلاتی ایجاد می‌شود. احتمالاً فضا را جدا یا مسدود می‌کنند تا از ورود بیشتر بتن جلوگیری شود، برای جلوگیری از این نوع مشکلات، بتن با ترمی یا ناودان بتن‌ریزی می‌شود.
روش‌های مختلفی برای بتن‌ریزی در زیر آب وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به روش مخزن کمپرسی، روش کیسه زودگشا، روش سنگدانه از پیش آکنده شده (روش دوغاب تزریق شده)، روش ترمی، روش پمپ و خط لوله و غیره اشاره کرد.
در این روش بتن در یک جعبه یا سطل ضد آب در داخل آب گرفته می‌شود. با رسیدن به محل نهایی یعنی بستر زیر آب، کف سطل با مکانیزمی باز می‌شود و کل بتن به‌تدریج ریخته می‌شود. این روش نتیجه رضایت بخشی نخواهد داشت زیرا مقدار مشخصی از سیمان شسته می‌شود.
این روش را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین روش‌های بتن‌ریزی زیر آب دانست. این روش برای کارهای کوچک یا تعمیرات استفاده می‌شود. در این روش بتن مرطوب در داخل کیسه‌ها قرار می‌گیرد و توسط غواص در محل مورد نظر (زیر آب) به بیرون فشرده می‌شود. برای این روش از کیسه گونی قابل استفاده مجدد، استفاده می‌شود که با بتن پر می‌شود و به محلی که زیر آب است پایین برده می‌شود و سپس بتن تخلیه می‌شود.
در برخی شرایط، مخلوط خشک یا نیمه‌خشک بتن یعنی سیمان، سنگدانه‌های ریز و درشت در کیسه‌های سیمان پر می‌شود و چنین بتن کیسه‌ای روی بستر زیر آب ته‌نشین می‌شود. این روش، بتن‌ریزی رضایت‌بخشی نخواهد داشت زیرا توده بتن پر از حفره‌ها و فضاهای خالی پراکنده خواهد شد.
از این روش زمانی استفاده می‌شود که بتن‌ریزی با بتن معمولی زیر آب دشوار باشد. برای این روش از قالب‌ها استفاده می‌شود و با سنگدانه‌هایی با دانه‌بندی خوب آکنده می‌شود و برای پر کردن فضاهای خالی با ملات تزریق می‌شود.
لوله دوغاب ملات سیمان از طریق لوله‌ها تزریق می‌شود که تا انتهای بستر سنگدانه امتداد می‌یابد. با ادامه تزریق لوله‌ها به آرامی خارج می‌شوند. در این روش ملات سیمان کمتری برای بتن‌ریزی مورد نیاز است زیرا سنگدانه‌ها نسبت به بتن معمولی متراکم‌تر هستند.
روش ترمی برای بتن‌ریزی زیر آب و بتن‌ریزی زیر سطح زمین استفاده می‌شود. در روش ترمی، بتن با نیروی جاذبه از طریق لوله عمودی بلندی که به آن لوله ترمی می‌گویند بتن‌ریزی می‌شود. لوله ترمی لوله‌ای است با قطر حدود 20 سانتی‌متر و طول قابل تنظیم قیفی شکل که در انتهای بالایی لوله قرار دارد. این قیف برای تسهیل ریختن بتن تعبیه شده است. انتهای پایین لوله ترمی با یک درپوش، ورق پلی‌اتیلن ضخیم یا مواد دیگر بسته می‌شود و به زیر آب برده می‌شود و در نقطه یا محل مورد نظر بتن‌ریزی می‌شود.
بتن پمپی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد و روش مطمئن‌تری برای بتن‌ریزی بتن زیر آب نیز می‌باشد مانند ساختمان‌های چند طبقه، پل‌ها، تونل‌ها و غیره. در روش پمپ، کار آن با مکش شروع می‌شود به‌طوری که بتن داخل لوله را می‌مکد. پیستون برای مکش و تخلیه بتن در نظر گرفته شده است. برای مطابقت با پمپ و الزامات نرخ بتن‌ریزی، مهم است که قطر و ضخامت دیواره خط لوله صحیح انتخاب شود.
برای قرارگیری افقی بتن، قطر زیاد خطوط لوله و برای قرارگیری عمودی بتن، کوچکترین قطر ممکن از خطوط لوله مناسب است. میزان پمپاژ بتن به معیارهای مختلفی مانند انواع پمپ و طراحی مخلوط بتن مانند کارایی و غیره بستگی دارد. اگر پمپ فشار قوی انتخاب شود و همچنین به طراحی مخلوط بتن نیز توجه ویژه‌ای شود، می‌توان بتن را تا ارتفاع (عمودی) بیش از 400 متر و فاصله افقی بیش از 2000 متر پمپ کرد.
قالب‌های لغزنده ، قرار دادن و تثبیت مداوم بتن است. در این تکنیک، بتن در قالبی که طور مداوم متحرک است ریخته می‌شود. قالب‌های لغرنده هم برای ساخت و سازهای عمودی مانند سازه‌های بلند یعنی دودکش و سیلو و هم برای ساخت و ساز افقی مانند روسازی جاده استفاده می‌شود. البته قالب‌های لغرنده برای سازه‌هایی با شکل یکنواخت، مناسب است.
در روش قالب‌های لغرنده، بتن به‌طور پیوسته بتن‌ریزی و متراکم می‌شود و قالب توسط تعدادی جک هیدرولیک به بالا کشیده می‌شود. سرعت کشش (لغزش) قالب متفاوت خواهد بود و تحمل آن بدون تکیه‌گاه قالب بستگی به درجه حرارت و مقاومت بتن دارد. برای این تکنیک از بتن کم اسلامپ استفاده می‌شود.
در روش شاتکریت بتن با پاشش از طریق یک نازل به وسیله هوای فشرده با سنگدانه‌های ریز و ماسه در شاتکریت یا گانیتینگ استفاده می‌شود. به‌طور معمول، مواد خشک مخلوط می‌شوند و آب درست قبل از ورود به نازل تزریق می‌شود. بتن مرطوب را نیز می‌توان اسپری کرد.
شاتکریت برای ساخت مقاطع نازک و بتن کم آرماتور بسیار مناسب است. به‌دلیل نیاز کمتر به قالب و نیاز به ایستگاه تولید بتن کوچک قابل حمل برای تولید و بتن‌ریزی بتن نسبت به بتن معمولی مقرون به صرفه‌تر است. بتن‌ریزی بتن برای کیفیت ساخت بسیار مهم است. از این رو لازم است در تمامی پارامترهای فنی و اقلیمی دقت خاصی صورت گیرد. با توجه به این اطلاعات می‌توان تعیین کرد که کدام روش بتن‌ریزی برای ساخت و ساز مورد نظر مناسب‌تر یا مفیدتر است و چه اقدامات احتیاطی را باید انجام داد.
فراموش نشود که پس از گیرش بتن، باید بتن را به گونه‌ای آب‌بندی کرد که از رطوبت و چرخه‌های یخ‌زدگی/ذوب محافظت شود.
