مشکل ترک خوردگی بتن در ساختمان امروزه به یک چالش برای مهندسان تبدیل شده است. ترک خوردگی بتن یک پدیده اجتنابناپذیر برای انواع سازهها است، با این وجود طراحان در تلاش هستند بسیاری از عوامل ترک خوردگی بتن و تحمل طراحی را برای عوامل مختلف از بین ببرند. ایمنی سازهای ساختمان موضوع مطلوب همه استفاده کنندگان و طراحان است اما حصول آن چندان آسان نیست. برخی ایرادات و ضعفها در حین ساخت و برخی دلایل اجتناب ناپذیر دیگر موجب بروز انواع مختلفی از ترکها در قسمتهای مختلف سازهای و غیر سازهای ساختمان میشود، بنابراین، شناسایی به موقع چنین ترکهایی و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه ضروری است. مصالح و تکنیکهای تعمیرات بسته به شکل ترکها با توجه به موقعیت آنها متفاوت است. برخی از انواع ترکها به طور جدی نیاز به توجه دارند زیرا از نظر ساختاری خطرناک هستند.گ
ترک، جدایی کامل یا ناقص بتن به دو یا چند قسمت است که در اثر جداشدگی جزئی یا گسیخته شدن ایجاد میشود. اجرای سازههای بتنی از اواسط قرن نوزدهم آغاز شد اما به دلیل کیفیت پایین سیمان در آن زمان توسعه سازههای بتنی به کندی پیش میرفت. تا پایان قرن نوزدهم، سازههای بتنی با توسعه ساخت و ساز، بررسی های آزمایشگاهی، نظریههای محاسباتی و بهبود تکنیکهای ساخت، مسیر توسعه را سریعتر طی کرد و اکنون به یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی در ساخت و ساز مدرن تبدیل شده است.
ترکها یکی از مشکلات جهانی ساختمانهای بتنی هستند، زیرا بر ظاهر ساختمان تأثیر گذاشته و همچنین یکپارچگی دیوار را از بین میبرند، ایمنی سازه را تحت تاثیر قرار میدهند و حتی دوام سازه را نیز کاهش میدهند. ترکها به دلیل خرابی بتن یا خوردگی میلگردهای آرماتور به دلیل ضعف در ساخت یا انتخاب نامناسب مواد تشکیل دهنده و اثرات دما و انقباض ایجاد میشوند. دریک تقسیم کلی ترکها به دو دسته سازهای و غیرسازهای تقسیم میشوند.
این ترکها به دلیل طراحی نادرست، اجرای ضعیف و یا اضافه بار ایجاد میشوند و ممکن است ایمنی ساختمان را به خطر بیندازند. رایجترین ترکهای اعضای بتنی شامل تیر، ستون و دال عبارتند از: ترک خمشی، کششی و برشی تیر بتنی، ترکهای مورب و افقی در ستون بتنی و ترکهای خمشی در دالهای بتنی.
این نوع ترکها به دلیل نیروهای داخلی ایجاد شده در مواد به دلیل تغییرات رطوبت، تغییرات دما، خم شدن، اثرات گازها، مایعات و غیره بوجود میآیند. رایجترین عوامل ترکهای غیرسازهای عبارتند از: نشست پلاستیک، جمع شدگی پلاستیک، انبساط و انقباض حرارتی اولیه، انقباض ناشی از خشک شدن درازمدت، ترکهای سطحی، در اثر خوردگی بتن، واکنش قلیایی سنگدانهها، حمله سولفاتها و خوردگی میلگرد فولادی.
یک نوع طبقهبندی رایج ترکها بر اساس عرض آنهاست که عبارتند از: 1) نازک، عرض آن کمتر از 1 میلیمتر، 2) متوسط، عرض 1 تا 2 میلی متر، و 3) پهن، بیش از 2 میلی متر. معمولاً ترکهای با عرض و عمق کم، ترکهای غیر سازهای هستند و از اهمیت زیادی به لحاظ تخریب ساختمان و خطرات جانی برخوردار نیستند، ولی ترکهای سازهای از بیشتر باید مورد توجه و بررسی قرار گیرند. در مواردی که ترک سازهای به وجود آمده است، عضو ترک خورده میبایست یا تخریب و از نو بازسازی شود یا اینکه در محل ترک به روش خاص ترمیم شود. ترکهای سازهای در عضوهایی مثل تیر، ستون و دال دیده میشود. ترکهای موجی در تیرها در نقاط با ممان ماکزیمم رخ میدهد که نشان میدهد توانایی مقطع در تحمل ممان پایین است و آرماتورگذاری کافی وجود ندارد.
ترک خوردگی بتن ایجاد شده ممکن است در مقاطعی بصورت سازهای یا سطحی ایجاد شود. اندازه عرض و عمق ترکهای سطحی معمولا کمتر از چند میلی متر است. این ترکها ممکن است به صورت ترکهایی تکی و نازک و یا بصورت شکافهایی با الگوی نقشه مانند ظاهر شوند که اغلب ترکهای مویی نامیده میشوند. تعداد کمی از ترکها بهصورت ترک سطحی یا ناشی از جمعشدگی هستند که معمولاً مشکلی ایجاد نمیکند.
ترکهای سطحی می تواند ناشی از چرخه های ذوب و یخبندان، شیوههای اجرایی ضعیف و واکنشپذیری قلیایی سنگدانه باشند. واکنش پذیری قلیایی سنگدانه زمانی رخ میدهد که سنگدانه با سیمان واکنش داده و باعث ایجاد شبکه ای نقشه مانند از ترکها شود.
اجرای بتنریزی جدید بر روی بتن قدیمی نیز ممکن است باعث ایجاد ترکهای سطحی شود. این امر به این دلیل رخ می دهد که بتن جدید به هنگام عملآوری دچار جمعشدگی میشود.
ترکهای سطحی بتن در مسیر آبریز باید تحت نظر قرار گیرند و در صورت خرابی بیشتر نیاز به ترمیم دارند. عرض ترکهای سازهای در بتن معمولاً بیش از 0.25 اینچ است. این نوع ترکها با عمق بیشتری در بتن گسترش یافته و ممکن است تا انتها دیوار، دال یا سایر اجزای سازه ادامه یابند.
ترکهای سازهای اغلب در اثر نشست یا آسیب تکیهگاههای سازه بتنی براثر فرسایش ایجاد میشود. ترکهای سازهای ممکن است در اثر شدت عوامل جوی بدتر شوند.